مرکب چاپ شامل نوعی ترکیبات شیمیایی است که معمولاً به صورت مایع، پودر و یا جامد بوده و با توجه به میزان سیالیت آن مورد استفاده قرار می‌گیرند. در بسته‌بندی‌ها نیز باید از مرکب‌های چاپ مناسب استفاده شود. بسته‌بندی‌های مواد غذایی باید از انتقال عناصر مرکب به داخل غذا جلوگیری کنند. در این مطلب ضمن معرفی مرکب بسته بندی مواد غذایی، به ویژگی‌های آن خواهیم پرداخت.
مرکب مخصوص چاپ روی بسته‌بندی مواد غذایی چیست؟
این مرکب نوعی جوهر مخصوص است که از آن برای چاپ اطلاعاتی نظیر تاریخ تولید و انقضا، محتوای محصول، اطلاعات مواد به کار رفته، راهنمای استفاده و دیگر اطلاعات روی بسته‌بندی استفاده می‌شود. در ساخت این نوع جوهر باید از ترکیبات خاصی استفاده شود. زیرا مرکب مورد استفاده باید در برابر شرایطی مانند ذخیره‌سازی و حمل و نقل قابلیت چسبندگی و دوام بالایی داشته باشد. علاوه بر آن به دلیل به کارگیری آن در بسته‌بندی مواد غذایی و احتمال نشت آن به سمت مواد داخل بسته‌بندی، از حلال کمتری در مرکب استفاده می‌شود تا ضمن حفظ کیفیت، سلامت و ایمنی آن نیز حفظ شود.
مرکب بسته بندی مواد غذایی از چه موادی تشکیل شده است؟
این مرکب نیز مانند سایر ترکیبات شیمیایی از موادی مانند پیگمنت، رزین، حلال و مواد افزودنی تشکیل شده است. هر کدام از آن‌ها در شدت و روشنایی رنگ و همچنین میزان نفوذ رنگدانه‌ها مؤثر هستند. ترکیبات درون مرکب چاپ و شدت آن به حالت اشباع آن بستگی دارد. در صورت افزایش تراکم و غلظت این مواد رنگی، شدت رنگ نیز در مرکب بیشتر خواهد شد. به عنوان مثال وظیفه حلال درون مرکب پراکنده کردن ذرات ماده رنگی درون آن است. در صورتی که حلال به اندازه ناکافی و یا از جنس نامرغوب باشد، باعث ته نشین شدن ذرات شده و در شدت رنگ مرکب نیز مؤثر خواهد بود.
بسته‌بندی ایمن چه ویژگی‌هایی دارند؟
بسته‌بندی مواد غذایی علاوه بر ویژگی‌ها و مزایایی که برای مواد غذایی خواهند داشت، از انتقال عناصر مرکب به مواد درون بسته یا همان غذا نیز جلوگیری می‌کنند. بنابراین بسته‌بندی مواد غذایی نباید تحت تأثیر مرکب قرار گرفته و از طرف دیگر روی محتوای خود تأثیر منفی بگذارند.
چه مرکب‌هایی با چاپ روی بسته‌بندی مواد غذایی سازگار هستند؟
خصوصیات مربوط به مرکب بسته بندی مواد غذایی به عوامل و نیاز‌های گوناگونی بستگی داشته و توسط آن‌ها مشخص می‌شود. با توجه به انواع کاربرد مرکب در بسته‌بندی مواد غذایی، فرمول‌های مختلفی برای این نوع مرکب وجود دارد که در همه آن‌ها طیف وسیعی از مواد اولیه خام استفاده می‌شود. از طرفی قانون‌هایی که در ارتباط با بسته‌بندی مواد غذایی الزامی است، خود باعث ایجاد فرمول‌های ویژه در ساخت مرکب‌ها و استفاده از آن‌ها در بسته‌بندی شده‌اند. با توجه به شرایط موجود و برای کمک به تولید‌کنندگان، اتحادیه مرکب چاپ در اروپا کتاب راهنمایی را منتشر کرده که در آن، قوانینی در ارتباط با انتخاب مواد اولیه در تولید مرکب‌ها نوشته شده است. این قوانین می‌توانند در ساخت و تولید مرکب‌های بسته‌بندی مورد استفاده قرار بگیرند.
ساخت مرکب بسته بندی مواد غذایی
همانطور که گفتیم، ترکیب و ساخت مرکب چاپ با توجه به شیوه چاپ و همچنین نیازی که در محصول نهایی ایجاد خواهد شد به تخصص‌های فراوانی نیاز دارد. اما به طور کلی ماده اولیه تشکیل‌دهنده تمام مرکب‌های استفاده شده در صنایع بسته‌بندی شامل رنگینه‌ها، رزین‌های مصنوعی و طبیعی، حلال‌ها و یا دیگر افزودنی‌های مورد نیاز است.
در تهیه فرمولاسیون مرکب‌ها برای استفاده در بسته بندی مواد غذایی چه الزاماتی وجود دارد؟
با توجه به اهمیت ساخت مرکب و نوع آن در بسته‌بندی مواد غذایی، در ساخت فرمولاسیون آن نیز الزاماتی وجود دارد که باید رعایت شود. معمولاً تهیه مواد خام اولیه مطابق با کتاب راهنمای منتشر شده توسط اتحادیه مرکب چاپ در اروپا انجام می‌گیرد. پس از انطباق مواد خام با کتاب راهنما، باید برای ساخت فرمول مرکب مواردی مانند نوع بسته‌بندی، روش‌های چاپ روی آن و نوع مواد غذایی درون آن هم در نظر گرفته شوند. همچنین مرکب بسته بندی مواد غذایی باید به گونه‌ای باشد که لایه‌های آن دارای چسبندگی کافی بوده و بتوانند به میزان لازم روی سطح ماده‌ای که قرار است روی آن چاپ شوند، بچسند.
از طرفی مرکب تولید شده باید بتواند در برابر فشار‌های فیزیکی و شیمیایی و همچنین ضربات، مقاومت کافی داشته باشد. از مواردی که رعایت آن در استفاده از مرکب بسته‌بندی الزامی است، عدم پشت زدن مرئی و همچنین انتقال مرکب تر به لایه‌های رول است. مواد غذایی مورد استفاده در بسته بندی نباید در انواع چاپ بسته‌بندی و استفاده از مرکب تولید شده هیچگونه تغییری داشته باشند. به عنوان مثال بو، طعم، حالت و رنگ ماده غذایی نباید در اثر استفاده از مرکب چاپ تغییری کنند. همچنین مرکب تولید شده نباید به لایه‌های زیرین بسته‌بندی نفوذ کرده و دیگر ورقه‌ها را نیز آلوده کند.
مرکب بسته بندی مواد غذایی پایه حلالی
در حال حاضر در صنایع بسته‌بندی مواد غذایی از مرکب‌های پایه حلالی استفاده می‌شود. حلال‌های موجود در این مرکب‌ها نفوذ کمتری در سطح چاپ شونده دارند. زیرا دارای ویژگی فرار بودن شدید و ناپایداری بوده و در فرایند خشک شدن تصعید خواهند شد. در نهایت نیز حلال باید از لایه مرکب روی ماده چاپ شده زدوده شود. در برخی کشور‌های دیگر برای ساخت جوهر بسته‌بندی مواد غذایی از ماده‌ای به نام تولوئن استفاده می‌شود. البته استفاده از این ماده طبق راهنمای استاندارد اروپا در جوهر بسته بندی مواد غذایی مناسب نیست و میزان سمی بودن آن زیاد است.
به جای این ماده می‌توان از‌اتانول و یا اتیل استات استفاده کرد که میزان سمی بودن آن‌ها کمتر است. بیشتر فرمول‌های مربوط به مرکب بسته بندی مواد غذایی برای چاپ فلکسو و یا گراور از طریق کتاب راهنمای اتحادیه مرکب چاپ اروپا تهیه و برای ساخت مورد ارزیابی قرار می‌گیرند.
استفاده از مرکب‌های استاندارد در بسته‌بندی مواد غذایی
شرکت‌های بسته‌بندی مواد غذایی ملزم به رعایت استاندارد‌های ایمنی در زمینه فرآیند‌های تولید هستند. یکی از این الزامات تولید بر مبنای روش‌های مناسب طبق قوانین اتحادیه مرکب اروپا است. آخرین قوانین مربوط به فرایند تولید و استاندارد مربوط به مواد چاپی که در تماس مستقیم با غیر مستقیم با مواد غذایی هستند در سال ۲۰۱۶ تکمیل و منتشر شدند.
ویژگی‌های مرکب بسته بندی مواد غذایی
این نوع مرکب‌ها به دلیل استفاده در بسته‌بندی‌های مواد غذایی باید از ویژگی‌های مهمی برخوردار باشند. یکی از آن‌ها ویژگی ایمنی است. غیرسمی بودن مرکب باعث می‌شود تا هیچ گونه اثر منفی روی مواد غذایی باقی نماند. همچنین این مرکب‌ها باید دارای خواص فنی مناسبی بوده و در شرایط مختلف از جمله دما و رطوبت بالا همچنان کارآمد باقی بمانند. بدین ترتیب عوامل محیطی هیچ گونه تأثیری روی آن‌ها نداشته و پس از چاپ به طور پایدار در شرایط استفاده باقی می‌مانند. مواد غذایی مختلف ممکن است در طول زمان نگهداری همراه با بسته‌بندی در شرایط مختلف دما و رطوبت نگهداری شوند. بنابراین مرکب استفاده شده برای چاپ روی این محصولات باید قابلیت دوام بالایی داشته باشند.
دیگر ویژگی ها
در صورتی که بسته‌بندی مواد غذایی قابل بازیافت باشد، مرکب بسته بندی نیز باید قابلیت شستشو داشته باشد. همچنین باید بتوان از این مرکب برای چاپ روی سطوح مختلف از جمله کاغذ، پلاستیک و… استفاده کرد. تمامی ویژگی‌های ذکر شده باعث می‌شوند تا اطلاعات چاپ شده روی بسته‌بندی‌ها حفظ شده و به صورت خوانا روی محصول قابل خواندن باشند.
حرف آخر
در این مطلب تلاش شد تا ضمن معرفی مرکب بسته بندی مواد غذایی، ویژگی‌ها و استاندارد‌های لازم در ساخت این نوع مرکب بیان شود. طبق اطلاعات ارائه شده فرمول و نوع ترکیبات به کار رفته در ساخت این نوع مرکب از اهمیت بالایی برخوردار است. بنابراین صنایع مختلف بسته‌بندی مواد غذایی ضمن رعایت اصول مورد نظر، باید سلامت و ایمنی مواد غذایی را در حین بسته‌بندی در نظر بگیرند.
