چرا باید نگران مرکب چاپ روی بسته‌بندی غذا باشیم؟
هر وقت به بسته‌بندی غذایی نگاه می‌کنیم، پر است از رنگ‌های مختلف، لوگوهای جذاب و اطلاعات مفید. این طرح‌ها با استفاده از مرکب چاپ روی بسته‌بندی اضافه می‌شوند. اما آیا تا به حال فکر کرده‌اید که ممکن است این مرکب‌ها به غذایی که می‌خوریم راه پیدا کنند؟
تحقیقی که محققان دانشگاه زاراگوزا (اسپانیا) و شرکت گوگلیو (ایتالیا) انجام داده‌اند، نشان می‌دهد که نگرانی‌ها در این زمینه بی‌مورد نیست. آنها پدیده‌ای به نام “انتقال مرکب” یا “set-off” را بررسی کرده‌اند که در آن، ترکیبات مرکب از سطح خارجی بسته‌بندی به سطح داخلی (همان قسمتی که با غذا تماس دارد) منتقل می‌شوند.
انتقال مرکب چاپ چطور اتفاق می‌افتد؟
فکرش را بکنید! مرکب‌ها معمولاً روی سطح خارجی بسته‌بندی چاپ می‌شوند، نه سطح داخلی. پس چطور به غذا می‌رسند؟
وقتی رول‌های بسته‌بندی تولید می‌شوند و روی هم انبار می‌شوند، سطح خارجی یک لایه (که مرکب روی آن است) با سطح داخلی لایه بعدی تماس پیدا می‌کند. در این حالت، بخشی از ترکیبات مرکب می‌تواند به سطح داخلی منتقل شود. این همان “انتقال مرکب” است که دانشمندان درباره‌اش نگران هستند!
لاک محافظ به کمک می‌آید!
خوشبختانه، راه‌حلی برای این مشکل وجود دارد: استفاده از لاک محافظ! لاک‌ها پوشش‌هایی هستند که می‌توانند روی مرکب قرار بگیرند و مانند یک سد در برابر انتقال ترکیبات مرکب عمل کنند.
محققان در این مطالعه، دو گروه از بسته‌بندی‌های چندلایه را بررسی کردند:
گروه A: بسته‌بندی‌های پلاستیکی
این گروه شامل 5 نوع بسته‌بندی چندلایه بود که از لایه‌های PET، مرکب، چسب، آلومینیوم، لاک براق، لاک مات و پلی‌اتیلن ساخته شده بودند.
گروه B: بسته‌بندی‌های کاغذی
این گروه شامل 4 نوع بسته‌بندی بود که از لایه‌های OPP (پلی‌پروپیلن جهت‌دار)، آلومینیوم، چسب، مرکب، کاغذ، لاک مات و پلی‌اتیلن ساخته شده بودند.
در هر دو گروه، پلی‌اتیلن لایه داخلی بود که با مواد غذایی تماس داشت.
آزمایش‌ها چه نشان داد؟
محققان برای بررسی مهاجرت ترکیبات، از دو نوع شبیه‌ساز غذایی استفاده کردند: اتانول 95% (برای غذاهای چرب) و تناکس® (برای غذاهای خشک). سپس با استفاده از یک دستگاه پیشرفته به نام UPLC-QTOF-MS، ترکیبات مهاجرت‌کننده را شناسایی کردند.
نتایج جالب توجه بود:
در بسته‌بندی‌های پلاستیکی (گروه A):
– در ساختار [مرکب/PET/آلومینیوم/پلی‌اتیلن]، 17 ترکیب مهاجرت‌کننده از مرکب شناسایی شد!
– وقتی لاک اضافه شد [لاک/مرکب/PET/آلومینیوم/پلی‌اتیلن]، تعداد ترکیبات مهاجرت‌کننده به طور چشمگیری کاهش یافت.
– اما جالب اینجاست که گاهی واکنش بین مرکب و لاک باعث تشکیل ترکیبات جدیدی می‌شد که قبلاً وجود نداشتند!
در بسته‌بندی‌های کاغذی (گروه B):
– در ساختار [مرکب/کاغذ/OPP/آلومینیوم/PE]، وقتی لاک اضافه شد، برخی ترکیبات مهاجرت‌کننده کاهش یافتند.
– اما ترکیباتی که هم در لاک و هم در مرکب وجود داشتند (مثل نرم‌کننده‌ها یا پلاستیسایزرها)، افزایش پیدا کردند!
پس تکلیف چیست؟
این تحقیق نشان می‌دهد که استفاده از لاک محافظ می‌تواند یک راه حل مؤثر برای کاهش مهاجرت ترکیبات مرکب به مواد غذایی باشد. اما نکته مهم این است که همه لاک‌ها یکسان نیستند و نوع بسته‌بندی هم در میزان اثربخشی آنها نقش دارد.
در بسته‌بندی‌های پلاستیکی، لاک به خوبی از مهاجرت مرکب جلوگیری می‌کند. اما در بسته‌بندی‌های کاغذی، نتایج پیچیده‌تر است و ممکن است برخی ترکیبات حتی بیشتر منتقل شوند.
نکته آخر
دفعه بعد که یک بسته غذایی رنگارنگ را در دست دارید، یادتان باشد که فقط با چشم‌هایتان آن رنگ‌ها را نمی‌بینید! ممکن است مقدار کمی از آنها به غذای شما هم راه پیدا کرده باشد. البته نگران نباشید، تولیدکنندگان بسته‌بندی‌های مواد غذایی معمولاً استانداردهای ایمنی را رعایت می‌کنند و از لاک‌های محافظ استفاده می‌کنند تا این مهاجرت به حداقل برسد.
این تحقیق به ما یادآوری می‌کند که علم بسته‌بندی مواد غذایی پیچیده‌تر از آن چیزی است که به نظر می‌رسد و محققان همیشه در تلاشند تا راه‌های بهتری برای حفظ ایمنی غذاها پیدا کنند.
پس دفعه بعد که به سوپرمارکت می‌روید، شاید با دید متفاوتی به بسته‌بندی‌های رنگارنگ نگاه کنید!
منبع: https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0143720814004161
